Hijyen ve Sanitasyon Arasındaki Fark: Gıda Güvenliğinde İki Temel Kavram

Neden Bu Kadar Karıştırılıyor?

Gıda güvenliği eğitimlerinde sıkça şu soru gelir:

“Hijyen ve sanitasyon aynı şey değil mi?”

Hayır; birbirini tamamlayan ama farklı anlamları olan iki kavramdır:

• Hijyen: Hastalıkların önlenmesi için alınan tüm önlemler bütünü,

• Sanitasyon: Hijyen hedefini gerçekleştirmek için yapılan sistemli temizlik ve dezenfeksiyon uygulamaları.

Yani hijyen, bir “hedef”; sanitasyon ise bu hedefe ulaşmak için kullanılan “yol haritası”dır.

Hijyen: Geniş Bir Çatı Kavram

Hijyen dediğimizde; kişisel, çevresel ve gıda hijyenini birlikte düşünürüz:

• Kişisel hijyen: El yıkama, tırnak, saç, kıyafet

• Çevresel hijyen: Ortam temizliği, havalandırma, atık yönetimi

• Gıda hijyeni: Çapraz bulaşma, sıcaklık kontrolü, saklama koşulları

Kısacası hijyen; “nasıl yaşamalıyız, nasıl çalışmalıyız ki hastalanmayalım?” sorusuna verilen geniş kapsamlı cevaptır.

Sanitasyon: Planlı Temizlik ve Dezenfeksiyon

Sanitasyon ise daha teknik bir kavramdır. Özellikle gıda işletmeleri ve endüstriyel tesisler için:

• Temizlik prosedürleri (hangi yüzey, hangi kimyasal, hangi sıklıkla),

• Dezenfeksiyon planları,

• CIP (Clean In Place) gibi yerinde temizlik sistemleri,

• Kayıt altına alınan temizlik çizelgeleri,

sanitasyonun bir parçasıdır.

Örneğin bir restoran mutfağında:

• Gün sonunda tezgâhların önce deterjanlı su ile temizlenip,

• Ardından belirli oranda seyreltilmiş dezenfektanla silinmesi,

• Bu işlemin kim tarafından, hangi saatte yapıldığının forma işlenmesi,

sanitasyon uygulamasıdır.

Gıda Güvenliğinde Birlikte Nasıl Çalışırlar?

Bir gıda işletmesinin gerçek anlamda güvenli olması için:

• Personelin hijyen kurallarını bilmesi (hijyen),

• İşletmenin temizlik ve dezenfeksiyon planına sahip olması (sanitasyon),

gerekir.

Sadece hijyen eğitimi almak yetmez; bu bilgiyi destekleyecek sanitasyon sistemi kurulmalıdır. Aynı şekilde, mükemmel bir temizlik planınız olsa bile, personel hijyenine uymuyorsa, yine hedefe ulaşılamaz.

Hijyen ve Sanitasyonun Sınav ve Denetimdeki Yeri

Hijyen Belgesi sınavlarında, bu iki kavram genellikle şu tarz sorularla test edilir:

Aşağıdakilerden hangisi sanitasyon kavramını en iyi açıklar?
A) Kişisel temizliğe dikkat etmek
B) İşyerinde sıcaklık kontrolünü sağlamak
C) Temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinin planlı ve kayıtlı şekilde yapılması
D) Sadece görünür kirleri temizlemek

Doğru cevap C’dir. Çünkü sanitasyon, planlı ve sistemli temizlik/dezenfeksiyon demektir.

Denetimlerde ise müfettişler:

• Temizlik planlarını,

• Kullanılan kimyasalların uygunluğunu,

• Kayıtların düzenli tutulup tutulmadığını

inceleyerek sanitasyon sisteminin varlığını kontrol eder.

Hijyen Hedef, Sanitasyon Yoldur

Özetlersek:

• Hijyen, sağlığın korunması için belirlenmiş kurallar ve alışkanlıklar bütünüdür.

• Sanitasyon, bu kuralları sahada hayata geçiren temizlik ve dezenfeksiyon programlarıdır.

• İyi bir gıda işletmesi, hem çalışanlarının hijyen bilincini geliştirir, hem de güçlü bir sanitasyon planı uygular.

Bu iki kavramı doğru anlamak, hem Hijyen Belgesi sınavında hem de günlük iş hayatında sizi bir adım öne çıkaracaktır.